E – EFEZ
Panta rhei, czyli ruiny dawnej starożytnej potęgi.
Dawne starożytne greckie miasto położone we współczesnej Turcji. Greccy osadnicy zamieszkiwali tereny przy ujściu rzeki Kaystros do Morza Egejskiego. W okresie klasycznej Grecji Efez należał do 12 wielkich miast Ligi Jońskiej. Początki Efezu związane są z Amazonkami, które wymieniane są jako mityczne założycielki miasta. Największy rozwój Efezu nastąpił po przejęciu miasta przez Rzymian. Po upadku Rzymu Efez ucierpiał w wyniku najazdu Gotów, a następnie został zniszczony na skutek trzęsienia ziemi. Dzisiaj Efez to wielki kompleks archeologiczny wpisany na listę UNESCO. Odwiedziliśmy to miejsce dosyć dawno, bo kilkanaście lat temu.
Wizytując ruiny tego legendarnego miasta należy wybitnie uruchomić wyobraźnię. Z większości obiektów, zwłaszcza tych najcenniejszych kulturowo, pozostały gruzy. Ruiny są znane głównie ze Świątyni Artemidy z VI w. p.n.e., uznanej jako jeden z siedmiu cudów świata. Niegdyś Artemida była najważniejszą boginią. Na jej cześć wzniesiono świątynię o wymiarach 130 x 69 m. Liczyła ona aż 117 kolumn sięgających na wysokość 18 metrów. Niestety prawie nic z tej wspaniałej budowli nie pozostało. W tłumie turystów nie jest łatwo jednak zatrzymać się na dłużej i oczyma wyobraźni podziwiać świątynię.
Zupełnie inaczej prezentuje się Biblioteka Celsusa. Obiekt został częściowo zrekonstruowany i dzisiaj jest chyba najlepiej zachowanym zabytkiem Efezu.
W dolnej części dwupoziomowej fasady znajdują się posągi – alegorie cnót: Sofia (mądrość), Areté (cnota), Ennoia (myśl), Episteme (wiedza).
Z Efezem związana jest postać św. Jana Ewangelisty, który przeżył tu ostatnie lata życia i napisał Ewangelię. Ze względu na prześladowania chrześcijan św. Jan sprowadził tu Maryję. Powyżej ruin Efezu znajduje się niewielka kapliczka oraz dom, w którym mieszkała matka Jezusa.
W Selçuk, 3 km od Efezu, w miejscu spoczynku ewangelisty znajdują się ruiny Bazyliki św. Jana. Efez był również obszarem działalności św. Pawła. Źródłem informacji są tu listy do Efezjan oraz Dzieje Apostolskie. 500 lat przed Chrystusem urodził się tu słynny filozof i myśliciel Heraklit – twórca koncepcji zmienności świata, któremu przypisujemy myśl panta rhei (wszystko płynie). Wróćmy jednak do ruin… Po przejściu przez fragmenty bramy cesarza Wespazjana dostrzegamy ruiny dawnej agory, czyli rynku wokół którego toczyło się życie polityczne, religijne i handlowe. Naszą uwagę skupia starożytny teatr – odeon, który mógł pomieścić do 2 tys. osób.
Pyrtanejon, czyli budynek rady miejskiej oraz świątynia Domicjana to już wyłącznie obraz naszej wyobraźni. Lepszą perspektywę mamy na świątynię Hadriana, której korynckie kolumny i fryzy zachowały się w całkiem dobrym stanie.
Uśmiech na naszych twarzach pojawia się, kiedy dostrzegamy latryny dla mężczyzn. Godna uwagi jest również fontanna Trajana, posąg Scholastyki, płaskorzeźba Nike.
W XV wieku Efez został zajęty przez Turków osmańskich. Pozostałością z tamtych czasów jest meczet Isa Bey. Opuszczamy Efez. Ruiny starożytnego miasta w Efezie należą do najlepiej zachowanych zespołów miejskich na świecie. Z pewnością warto je odwiedzić.
