K – KARTUZY
Kaszuby u źródeł
Miejscowość w województwie pomorskim, na Kaszubach, 30 kilometrów na zachód od Gdańska (15 tys. mieszkańców). Dotarliśmy tu z przepięknego Chmielna usytuowanego w samym sercu Kaszubskiego Parku Krajobrazowego (https://www.radekfogel.pl/cc/chmielno/). W drodze do Kartuz zatrzymaliśmy się w Łapalicach. W pobliżu jeziora Rekowo znajduje się chyba największy… niedokończony zamek na świecie.
„Zamek” to słowo potoczne, lepiej używać określenia samowola budowlana. Na pierwszy rzut oka budowla wygląda koszmarnie.
Jednak z każdą chwilą odkrywania zakamarków tej ogromnej ruiny zmieniamy percepcję oceny. W latach 80 – tych gdański producent mebli otrzymał pozwolenie na budowę domu z pracownią. Wzniósł jednak budynek o powierzchni ponad 5 tys. m².
Budowa została przerwana w latach 90 – tych z powodu problemów finansowych. Mimo tabliczki zakazującej wejścia nie brakuje ciekawskich eksplorujących ruiny. My nie chcemy być gorsi. Wchodzimy na teren potwornego zamczyska.
Dwanaście wież, cztery skrzydła, 52 pomieszczenia i 365 okien (czytaj otworów okiennych) składa się na całokształt monumentalnej ruiny.
Co kilka metrów napotykamy fragmenty szkła pozostawionego przez „przeróżnych intruzów”. Niektóre miejsca wyglądają zatrważająco. Podejście bliżej grozi wypadkiem. Zresztą kilka lat temu do szybu windowego wpadło dwóch chłopców. Ciekawi nas natomiast graffiti.
Czasem to paskudne gryzmoły, czasem jednak „małe dzieła sztuki”.
Opuszczamy Łapalice i ruszamy do źródeł kultury kaszubskiej. O Kartuzach zwykło się mówić, że to stolica Kaszub. Wprawdzie historycy, etnografowie, badacze naukowi i inni znawcy tematu częściej wskazują na metropolitalny Gdańsk, to jednak wśród mieszkańców i turystów powyższa kwestia nie jest taka oczywista. Niezależnie od całego zamieszania Kartuzy stanowią bardzo ważne ogniwo w kaszubskiej mozaice kulturowej. Z pewnością to najważniejsze miasto środkowej części Kaszub – Szwajcarii Kaszubskiej. Tu znajduje się Kaszubskie Muzeum. Eksponaty prezentują bogatą historię i dziedzictwo kulturowe regionu.
W siedmiu salach przedstawiono wystawy dotyczące rybołówstwa, ceramiki, obrzędów, instrumentów muzycznych, sztuki ludowej oraz szeregu innych zagadnień związanych z życiem codziennym mieszkańców na przestrzeni dziejów. Kartuzy są malowniczo położone nad czterema jeziorami: Karczemnym, Klasztornym Małym, Klasztornym Dużym oraz jeziorem Mielenko. Nasz spacer po mieście rozpoczynamy od parkingu w pobliżu Kolegiaty Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.
Wzniesiony na przełomie XIV i XV w. kościół powstał z inicjatywy Jana z Rusocina, który sprowadził tu zakonników kartuzów z Pragi. Świątynia często nazywana jest ponurą, ze względu dach w kształcie wieka trumny.
Skromnie, ale bardzo ładnie prezentuje się wnętrze.
Na szczególną uwagę zasługują: gotycki ołtarz, kunsztownie zdobione drewniane stalle oraz tron przeora (celebransa). Przy kolegiacie w gotyckim budynku klasztornym znajduje się Galeria Refektarz ze zbiorami etnograficznymi, malarstwa oraz sztuki współczesnej.
Po wyjściu z kompleksu klasztornego spacerujemy Aleją Filozofów wzdłuż zachodniego brzegu jeziora Klasztornego Małego w stronę jeziora Klasztornego Dużego.
Od czasu do czasu odwracamy się za siebie, żeby uchwycić perspektywę kolegiaty na tle jeziora.
Kolejnym dobrym punktem widokowym w Kartuzach jest Ławka Asesora nad jeziorem Karczemnym. Nazwa pochodzi od Karla Pernina – kartuskiego asesora sądowego, który uwielbiał tu spacerować. Nie tylko ławeczce z postumentem Pernina, ale i całej promenadzie nadano imię asesora. Z jeziora Karczemnego dochodzimy na kartuski rynek. To ładny zadbany plac. Zbyt dużo jednak tu betonu. Obraz burzy również ruch samochodowy. Po dłuższym spacerze siadamy przy fontannie konsumując smaczne lody. Po wschodniej stronie rynku znajduje się XIX w. kościół św. Kazimierza.
W drodze powrotnej odwiedzamy jeszcze Sianowo nad jeziorem Sianowskim i rzeką Łeba. W tej niewielkiej wsi znajduje się szachulcowy kościół p.w. Narodzenia NMP z XIX w. Sanktuarium Królowej Kaszub w Sianowie to niewielki kościółek, ale najważniejszy cel pielgrzymek w Szwajcarii Kaszubskiej.
Kultem otoczona jest słynąca łaskami drewniana figurka Maryi z Dzieciątkiem.
Figurka cudownie ocalała z pożarów kościółka. W 1966 milenijnym roku ukoronowano ją „Królową Kaszub”.
